Herken jij dit vergeten gerecht nog? nostalgie voor 50-plussers

Op dit bord ligt een portie van een gerecht dat de één warm van binnen maakt en de ander kippenvel bezorgt: balkenbrij. Een ouderwetse Hollandse klassieker, meestal met gebakken aardappels en wat groente erbij, zoals je hier ziet met worteltjes.

Wat is balkenbrij precies?

Balkenbrij komt uit een tijd waarin je echt alles van het varken gebruikte. Na het slachten bleven er stukjes vlees, vet, wat bloed en bouillon over. Die restjes gingen samen met boekweitmeel en een flinke kruidenmix – denk aan foelie, kruidnagel en peper – in de pan, waarna het mengsel in een vorm werd gegoten om op te stijven.

Als het stevig genoeg was, sneed je er plakken van die je in de pan bakte tot ze goudbruin en knapperig waren, met binnenin nog een zachte bite. Het levert iets op dat kruidig, hartig en een tikkie zoet is. Voor liefhebbers: pure comfortfood.

Koken in tijden van zuinigheid

Vroeger stond balkenbrij symbool voor zuinig koken. In de winter, wanneer vers eten schaars was, stond het op tafel als stevige, voedzame kost. Bijna elk huishouden had een eigen recept, vaak doorgegeven van oma op kleinkind. In streken als Gelderland, Limburg en Overijssel gold het zelfs als een lekkernij.

In de volksmond heette het ook wel varkenspan, omdat er letterlijk van alles van het varken in kon belanden. Tegenwoordig klinkt dat misschien wat heftig, maar toen was het pure noodzaak: je gooide niets weg.

Een gerecht dat langzaam uit beeld raakt

Je vindt balkenbrij nog bij sommige slagers en op boerenmarkten, maar uit veel keukens verdwijnt het langzaam. Jongere generaties kennen het vaak alleen via opa en oma. In de herfst en winter duikt het nog geregeld op bij liefhebbers van traditionele streekgerechten.

In sommige dorpen organiseren ze zelfs balkenbrijdagen waar lokale slagers strijden om het beste recept. En proef je het weer eens, dan voel je die nostalgie meteen: de geur, de kruidigheid, de eenvoud.

Hoe eet je balkenbrij het lekkerst?

Het smaakt het best als de plakken goed krokant zijn gebakken. Serveer met gebakken aardappelschijfjes en gekookte wortels zoals op de foto, of met een schep frisse appelmoes voor wat zoetigheid. Sommigen eten het zelfs op brood met een lik mosterd.

Een hap culinaire geschiedenis op je bord

Balkenbrij is meer dan zomaar een gerecht; het is een stukje Nederlandse historie. Het vertelt over creatief omgaan met wat je had en smaak vinden in eenvoud.

Of je er nu dol op bent of het liever overslaat, balkenbrij ademt nostalgie: warme keukens, ouderwetse pannen en de geur van kruidige rook op een koude dag.

Heb je het nog nooit geproefd? Geef het eens een kans. Misschien snap je dan waarom zoveel Nederlanders vroeger zeiden:
Geen maaltijd vult zo als een bord balkenbrij.