Jans vaste stek
In het buurtcafé, aan zijn eigen tafeltje, warmt Jan (68) zijn handen aan een dampende koffie. Door het raam zie je een groep jongeren langslopen, lachend, half pratend, half verzonken in hun scherm. Hij zucht en schudt zacht zijn hoofd. “Alles moet meteen, maar ergens echt moeite voor doen? Ho maar,” mompelt hij terwijl hij ze nakijkt.
Groot geworden met weinig en veel discipline
Jan is opgegroeid in de jaren ’50. Thuis was luxe iets voor anderen en werken hoorde er gewoon bij. Zijn vader stond zes dagen per week in de fabriek, zijn moeder hield het gezin draaiende. “We hadden niet veel,” zegt hij, “maar we waren er zuinig en trots op. Iedere gulden draaide je twee keer om.”
Heel jong aan het werk
Op zijn vijftiende stopte Jan met school om mee te verdienen. Hij begon als leerling-monteur in een garage, met lange dagen en smeer aan zijn handen. “Het was stevig aanpoten,” vertelt hij. “Maar als je vooruit wilde, stak je gewoon de handen uit de mouwen. Klaar.”
De afstand die hij nu voelt
Decennia later valt hem iets op bij veel jongeren: torenhoge verwachtingen, maar minder bereidheid om erin te investeren. “Ze willen een vliegende start, goed betaald worden, flexibele uren,” zegt hij. “Maar zodra er net een stap extra gevraagd wordt, haken ze af.”
Vriend Kees en diens kleinzoon
Hij is niet de enige die dat merkt. Kees, een goede vriend van dezelfde leeftijd, haalt zijn schouders op wanneer hij het over zijn kleinzoon heeft. “Die werkte even in de supermarkt,” zegt Kees. “Na een paar weken vond hij het ‘saai’. Toen ik vroeg wat hij dan zocht, zei hij: ‘Iets leuks, met impact.’ Tja, wat betekent dat nou precies?”
Van sparen tot levering dezelfde dag
Jan ziet een wereld die alleen maar sneller gaat. Geduld, zegt hij, is schaars geworden. “Wij spaarden maanden, soms jaren, voor iets wat je graag wilde. Nu klik je wat aan en ligt het morgen op de mat. Daardoor vervaagt misschien de echte waarde van spullen.”
Social media als etalage en schaduw
Volgens Jan duwt technologie die mentaliteitsverandering een stukje verder. “Op Instagram en LinkedIn zie je alleen de hoogtepunten,” zegt hij. “Topbanen, perfecte levens. Wat je mist: de mislukkingen, de doorgehaalde nachten, de afwijzingen. Het lijkt alsof succes vanzelf komt, terwijl er achter de schermen vaak keihard wordt gewerkt.”
Praatje met Lisa
Zijn nichtje Lisa, net klaar met haar studie, vertelde dat ze zoekt naar een baan die én goed betaalt én iets betekent. Jan vroeg of ze bereid was onderaan te beginnen en door te groeien. “Ze keek me aan of ik wat geks zei,” vertelt hij. “Ze zei: ‘Ik heb gestudeerd, ik ga toch niet beginnen met koffie halen en kopiëren?’ Ik snap haar gevoel, maar zo loopt het meestal niet.”
Schipperen tussen snappen en zorgen maken
Toch probeert Jan mee te bewegen. Hij weet dat de druk op jongeren groot is: studieschuld, woningmarkt, prestatiedruk. “Misschien hebben wij het te comfortabel gemaakt,” zegt hij. “We wilden dat onze kinderen het beter hadden dan wij. Daardoor hebben we soms drempels weggehaald, terwijl je juist van drempels leert.”
Wat hij hoopt voor hen
Zijn zorg blijft: zonder doorzettingsvermogen en geduld wordt de weg stroef. “Het leven deelt niet alleen cadeautjes uit,” zegt hij. “Vallen, opstaan, weer proberen – dat hoort erbij. Als je niet oefent met tegenslag, hoe ga je dan om met echte stormen?”
Jas aan en naar buiten
Jan drinkt zijn kop leeg en laat zijn blik nog even naar buiten glijden. De jongeren verdwijnen in de drukte van de stad. Hij staat op, trekt zijn jas aan en glimlacht half. “Misschien moeten we ze gewoon wat ruimte geven,” denkt hij. “Je ontdekt je eigen route door te dwalen, te botsen en weer door te gaan.” Dan duwt hij de deur van het café open en stapt de frisse lucht in, net iets milder dan toen hij binnenkwam.
