Na 2030 is stroom niet meer altijd gegarandeerd
Het is maar de vraag of er na 2030 op ieder moment stroom uit je stopcontact komt. Daarvoor waarschuwt hoogspanningsnetbeheerder TenneT. Vooral bedrijven moeten erop rekenen dat er momenten zijn waarop de stroom kort uitvalt. Niet uren achter elkaar en ook niet wekelijks, maar wel vaker dan we nu gewend zijn. We zullen dus moeten leren leven met schaarste: soms is er minder elektriciteit beschikbaar dan waar om wordt gevraagd.
Wat is er aan de hand?
TenneT en andere netbeheerders waarschuwen al langer dat het stroomnet overbelast raakt. De elektrificatie van industrie, vervoer en verwarming stuwt de vraag omhoog. Tegelijk gaat conventionele productie stap voor stap omlaag en leveren wind en zon niet op afroep. Dat verhaal ken je waarschijnlijk wel, maar dit keer wordt het concreet: TenneT plakt er duidelijke verwachtingen en jaren aan vast.
Hoe groot acht TenneT het risico?
De norm voor leveringszekerheid is dat er per jaar maximaal ongeveer vier uur is waarin niet aan alle vraag kan worden voldaan. TenneT denkt dat die grens na 2030 wordt overschreden. Voor 2033 rekent de netbeheerder met gemiddeld 12,6 uur tekort; in 2035 nog 9,2 uur. De problemen concentreren zich vooral in de winter, als de vraag piekt en duurzame opwek tegenvalt. Ook rond 2030 zelf neemt de kans op te frequente tekorten merkbaar toe.
Gaan we dan landelijk op zwart?
Een paar uur tekort per jaar betekent niet dat heel Nederland tegelijk in het donker zit. Denk eerder aan tijdelijk afschakelen van bepaalde gebruikers, lagere beschikbaarheid voor grootverbruikers of andere vormen van vraagsturing. De kern blijft wel: je kunt niet meer blind vertrouwen op onbeperkte stroom op elk moment, zeker niet op krappe winteravonden.
Waardoor ontstaat die krapte?
Een deel van de huidige gascentrales is verouderd en verdient straks mogelijk te weinig om open te blijven. Als die sluiten, verdwijnt flexibel vermogen dat nu nog bijspringt wanneer wind en zon tekortschieten. Ondertussen loopt de stroomvraag juist op. Minder regelbare productie plus sneller groeiende vraag maakt de kans groter dat het systeem af en toe op z’n tenen staat. TenneT wijst dat aan als directe oorzaak van de dreigende tekorten.
Wat vraagt TenneT om te doen?
De netbeheerder wil tempo maken met het organiseren van buffervermogen. Denk aan het stimuleren van opslag – bijvoorbeeld met batterijen – zodat overschotten kunnen worden bewaard voor momenten met piekvraag. Ook vraagt TenneT om onderzoek naar “capaciteitsmechanismen”: systemen waarbij producenten niet alleen betaald worden voor geleverde kilowatturen, maar ook voor het beschikbaar houden van vermogen dat meteen kan worden ingezet bij schaarste.
Waarom zo hameren op onderzoek?
Het uitwerken van een breed pakket aan maatregelen kost volgens TenneT zo’n vijf jaar. Daarna volgen besluiten en aanpassingen in regelgeving. Wachten tot de problemen zich aandienen is dus geen optie; dan ben je te laat. Zonder urgentie komen bedrijven straks klem te zitten en ontbreekt de tijd om een solide oplossing neer te zetten.
Klinkt dat niet als bureaucratie?
Het lijkt misschien papieren werk, maar TenneT ziet het als noodzakelijk huiswerk. Zonder goede prikkels voor beschikbaarheid en opslag investeert niemand op tijd in extra capaciteit. De keuze voor zo’n mechanisme – en de precieze invulling – bepaalt wie investeert, waar dat gebeurt en met welk risico. Dat wil je doordacht regelen, omdat de gevolgen groot zijn en decennialang doorwerken.
Wat betekent dit voor jou en voor bedrijven?
Richting 2030 wordt flexibiliteit belangrijker. Bedrijven zullen vaker moeten plannen met het idee dat er soms minder stroom beschikbaar is, vooral tijdens winterpieken. Voor huishoudens verandert er op korte termijn weinig, maar het besef groeit dat niet elke kilowattuur altijd direct beschikbaar is. Wie zijn verbruik kan verschuiven of tijdelijk kan terugschakelen, heeft straks een streepje voor.
De tijd dringt
De boodschap van TenneT is duidelijk: begin nu met voorbereiden, anders loop je achter de feiten aan. Zonder versnelling in onderzoek, besluitvorming en uitvoering blijft het risico bestaan dat er vanaf 2030 vaker tekorten zijn dan wenselijk. Met de juiste prikkels voor beschikbaarheid, opslag en flexibel vermogen is die kloof te dichten – maar alleen als we op tijd in actie komen.
