Anja, 58 jaar, kijkt verbaasd naar het kassabonnetje dat ze vasthoudt. “Twee euro vijftig voor een enkele oliebol,” zucht ze. De verbazing is duidelijk voelbaar in haar stem.
Ze had niet de intentie om iets te kopen, terwijl ze na een dagje door de stad slenteren op weg naar huis was. Toch kon ze de onweerstaanbare zoete geur van versgebakken oliebollen niet negeren. Optimistisch liep ze naar de kraam, tot de prijs tot haar doordrong. “In het verleden kreeg je hier een hele zak voor,” mijmert ze met een vleugje nostalgie en lichte ergernis.
Anja denkt terug aan haar jeugd toen ze samen met haar moeder naar de oliebollenkraam trok. “Een gulden was destijds genoeg voor het hele gezin,” herinnert ze zich. “Dat waren andere tijden.” Ze begrijpt dat de kosten tegenwoordig stijgen, maar vindt het spijtig dat iets eenvoudigs als deze traditie onbetaalbaar wordt. “Het lijkt erop dat alleen mensen met veel geld zich nu nog een oliebol kunnen permitteren. Dat voelt niet goed.”
Ze is niet de enige met deze gedachte; meerdere mensen om haar heen hebben dezelfde ervaring. “Mijn buurvrouw loopt de kraam nu gewoon voorbij en bakt ze thuis. Dat bespaart flink wat geld,” vertelt Anja. Zelf ziet ze het anders. “Het is meer dan alleen de oliebol, het gaat om het moment bij de kraam. Die geur en die sfeer, dat kun je thuis niet evenaren.”
Tradities in verandering en kosten die stijgen
Wat vroeger een eenvoudig alledaags symbool van december was, lijkt nu een luxeproduct te worden. In tijden waarin veel gezinnen financieel moeite hebben, valt het extra op dat zelfs een simpele oliebol zo duur is geworden. “Dit is niet het enige,” merkt Anja op. “Alles wordt duurder, van boodschappen tot stroom. Maar een oliebol zou gewoon betaalbaar moeten blijven.”
Met een beetje schaamte denkt ze aan haar aankoop. “Ik wilde bijna zeggen: ‘Laat maar,’ maar de verkoper was zo vriendelijk en ik stond al te wachten. Dus ik heb het toch gedaan. Maar echt gelukkig maakte het me niet.” Voor Anja gaat het niet alleen maar om geld, maar ook om wat de oliebol symboliseert. Door de hoge prijs dreigt deze traditie in haar ogen te verdwijnen.
Anja snapt ook dat de verkopers niet veel keuze hebben. “Hun kosten stijgen ook. Alles wordt duurder, dat snap ik wel. Maar er moet ergens een grens zijn. Als dit doorgaat, kunnen steeds minder mensen zich dit soort dingen veroorloven.” Haar gevoel zegt dat het eerlijk moet zijn. “Een oliebol is een klein plezier dat voor iedereen toegankelijk zou moeten zijn. Het moet geen luxe zijn.”
Of Anja dit jaar nog een oliebol aanschaft, weet ze niet. “Misschien sla ik het over,” zegt ze weemoedig. “Het voelt niet juist om zo veel te betalen voor iets dat simpel zou moeten zijn.” Toch hoopt ze op betere tijden. “Ik kijk uit naar een tijd waarin een oliebol gewoon vreugde bracht, zonder dat je aan de prijs dacht. Dat is mijn wens voor de feestdagen.”